Ai đứng sau vụ đánh bom tàu điện ngầm Nga?

Chuyên gia nhận định hiện tồn tại hai nhóm có khả năng và mục đích gây ra các cuộc tấn công quy mô kiểu như vụ đánh bom tàu điện ngầm ở St. Petersburg, Nga, hôm qua.

Vụ nổ xảy ra vào 14h40 ngày 3/4 ở đoạn giữa hai ga tàu điện ngầm Sennaya và Viện Công nghệ, thành phố St. Petersburg, làm 11 người chết và 45 người bị thương. Trước câu hỏi ai đứng sau cuộc tấn công, CNN chỉ ra hai nhóm khả nghi.

Những phần tử ly khai Chechnya là đối tượng tình nghi đầu tiên khi mà lực lượng này lâu nay vẫn là chủ mưu gây ra hàng loạt vụ khủng bố tại Nga. Moscow phát động cuộc chiến chống lại lực lượng ly khai Chechnya từ thế kỷ 19.

Leo Tolstoy, người từng phục vụ trong một trung đoàn pháo binh tại vùng Caucasus, đã viết sách về những kinh nghiệm ông trải qua khi tham chiến tại đây, cho biết các phần tử cực đoan Chechnya "không ai nói đến sự thù hận dành cho người Nga. Đối với họ, từ già đến trẻ, cảm giác ấy còn mạnh hơn cả sự thù hận".

Năm 2002, các chiến binh Chechnya đột kích một nhà hát ở Moscow, bắt giữ hàng trăm con tin, khiến 130 người thiệt mạng. Hai năm sau, những tay súng Chechnya đánh bom một ga tàu điện ngầm tại thủ đô của Nga, cướp đi sinh mạng 39 người.

Cũng vào năm 2004, các tay súng Chechnya bắt giữ hàng trăm học sinh làm con tin tại một ngôi trường ở Beslan, Bắc Ossetia-Alania. Sau nhiều ngày bao vây, Nga  phải triển khai cả xe tăng. Vụ việc khiến 300 người thiệt mạng.

Chưa dừng lại, năm 2009, lực lượng ly khai Chechnya, dưới sự chỉ đạo từ Caucasus Emirate, một nhóm cực đoan Hồi giáo, đánh bom tự sát đường ray tàu cao tốc nối giữa St. Petersburg và Moscow, khiến 28 người chết. Caucasus Emirate còn nhận trách nhiệm gây ra vụ tấn công sân bay Domodedovo ở Moscow hồi năm 2011, khiến 37 người thiệt mạng.

Một nạn nhân bị thương trong vụ nổ tàu điện ngầm ở St. Petersburg được chuyển khỏi hiện trường. Ảnh: Reuters

Tuy nhiên, theo cây bút Peter Bergen và David Sterman từ CNN, tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) cũng có thể đứng sau vụ đánh bom tàu điện ngầm St. Petersburg. Nhóm này đã gây ra hàng loạt vụ khủng bố trên toàn cầu và từng tuyên bố chống lại Nga trong các video tuyên truyền.

IS căm thù Nga vì Moscow ủng hộ chính quyền Tổng thống Syria Bashar al-Assad. Nhóm tiến hành các cuộc tấn công nhắm tới Nga từ năm 2015, thời điểm Moscow mở chiến dịch can thiệp quân sự cuộc nội chiến Syria. Bên cạnh đó, IS còn đang không ngừng lôi kéo các chiến binh Chechnya, vốn mang tư tưởng cực đoan Hồi giáo sâu sắc.

Tháng 6/2015, IS tuyên bố thành lập một "tỉnh" tại vùng Caucasus thuộc Nga, làm dấy lên mối lo ngại về nguy cơ khủng bố tiềm tàng tại khu vực. Thực tế, IS đã nhanh chóng mở những chiến dịch ở Caucasus. Tháng 9/2015, nhóm tuyên bố thực hiện cuộc tấn công đầu tiên, nhắm tới một doanh trại quân đội Nga ở miền nam Cộng hòa Dagestan.

Ba tháng sau, một tay súng được cho là phần tử cực đoan IS bắn chết 11 người và làm 11 người bị thương tại thành Derbent, một Di sản Thế giới do Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc (UNESCO) công nhận ở Dagestan. Đầu năm 2016, IS tiếp tục tấn công một trạm kiểm soát của cảnh sát, đồng thời hai lần đột kích nhằm vào các binh sĩ Nga cũng tại Dagestan.

Đáng chú ý hơn cả, ngày 31/10/2015, IS đánh bom một máy bay chở khách Nga đang trong hành trình từ Sinai, Ai Cập, về St. Petersburg, khiến 224 người thiệt mạng. IS ăn mừng vụ tấn công trên cả tạp chí bằng tiếng Anh lẫn tạp chí bằng tiếng Nga của nhóm.

Tháng 8/2016, IS lần đầu tiên tiến hành vụ tấn công tại Nga nhưng bên ngoài vùng Caucasus, nhắm vào một địa điểm giao thông đông đúc gần Moscow. Cảnh sát đã tiêu diệt hai thủ phạm. IS sau đó đăng một video cho thấy những kẻ tấn công thề trung thành với thủ lĩnh tối cao Abu Bakr al-Baghdadi.

Năm ngoái, Tổng thống Nga Vladimir Putin ước tính số tay súng đã rời đất nước để đến chiến đấu cho IS tại Iraq và Syria rơi vào khoảng 5.000 đến 7.000 người.

Trong bối cảnh IS đang hứng chịu nhiều thất bại nặng nề trên chiến trường Iraq và Syria, việc các chiến binh thuộc tổ chức này tìm cách trở về Nga để gây ra những vụ tấn công khủng bố đẫm máu cũng là điều dễ hiểu, giới phân tích đánh giá.

Vũ Hoàng - VnExpress